Φωνὲς τῆς Χάλκης – Halki’s Voices

Φωτογραφία από τη θεολογική Σχολή της Χάλκης, Πέμπτη 15 Απριλίου 2010.

Ἔκδοση: Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίας Τριάδος Χάλκης

ΠΑΡΑΓΩΓΗ: ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ www.pemptousia.gr

Mὲ τὴν εὐγενικὴ χορηγία τῆς ΙΕΡΑΣ  ΜΕΓΙΣΤΗΣ  ΜΟΝΗΣ  ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ

Ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ παράδοση ὁρίζεται ἀπὸ τὸ σύνολο τῶν μουσικῶν στοιχείων τῆς πνευματικότητας ποὺ συνθέτουν ἐν γένει τὸν βυζαντινὸ πολιτισμό. Στὴν οὐσία ἀποτελεῖται ἀπὸ ἕνα συνδυασμὸ τῆς ἱστορικῆς διαδρομῆς τοῦ πολιτισμοῦ μὲ τὰ νεωτεριστικὰ στοιχεῖα καὶ τὶς ἐπιρροὲς ἀπὸ συγγενεῖς πολιτισμοὺς καθὼς θεωρεῖται αὐτονόητο ὅτι ἡ προφορικότητα ἐξασφαλίζει τὴν ἐξέλιξη ἀπὸ γενεά σὲ γενεά.

Σὲ αὐτὴ τὴν ἐξέλιξη, ἡ Κωνσταντινούπολη διαδραμάτισε καὶ διαδραματίζει καθοριστικὸ ρόλο ὡς ἡ πρωτεύουσα, τὸ μέρος ὅπου ὁ κάθε μουσικὸς μπορεῖ νὰ γίνει φορέας τῆς παράδοσής του. Δὲν θὰ μποροῦσε νὰ μὴ συμβεῖ αὐτὸ καθὼς ἡ καρδιὰ καὶ ἡ πηγὴ τοῦ ἀνεξάντλητου πολιτιστικοῦ ὕδατος εἶναι τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ ἡ Μητέρα Ἐκκλησία. Ἀναμφισβήτητα, ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ παράδοση ὁρίζεται ἀπὸ τὴν Πρωτόθρονη Ἐκκλησία καθὼς ἀποτελεῖ τὴ διασφάλιση τῆς ὁμαλῆς ἐξέλιξης τῆς παράδοσης. Φορεῖς αὐτῆς τῆς παραδόσεως ὁρίζονται κατὰ κύριο λόγο τὰ ἀναλόγια καὶ οἱ ναοὶ ποὺ ὑπάγονται ἄμεσα στὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Κωνσταντινουπόλεως.

Ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ εἶναι σκαρφαλωμένη στὸ Λόφο τῆς Ἐλπίδος στὸ νησὶ τῆς Χάλκης, ἑνὸς ἀπὸ τὰ Πριγκηπόννησα στὴ θάλασσα τοῦ Μαρμαρᾶ στὴν Κωνσταντινούπολη. Στὶς μέρες μας, μετὰ τὴν ἀναγκαστικὴ παύση τῆς λειτουργίας της τὸ 1971, δρᾶ ὡς Ἱερὰ Πατριαρχικὴ καὶ Σταυροπηγιακὴ Μονὴ Ἁγίας Τριάδος.

Οἱ Φωνὲς τῆς Χάλκης ὅπως εἶναι ὁ τίτλος τοῦ παρόντος διπλοῦ ψηφιακοῦ δίσκου, ἀποτελοῦν μία προσπάθεια καταγραφῆς τῆς ψαλτικῆς παράδοσης τῆς Θεολογικῆς αὐτῆς Σχολῆς καθὼς ἡ συλλογὴ ψαλλόμενων μέλων ἀπὸ ἀποφοίτους αὐτῆς πραγματοποιεῖται γιὰ πρώτη φορά. Ἡ ἐπιλογὴ τῶν προσώπων ὁρίζεται ἀπὸ τὴν ἐνασχολήσή τους μὲ τὰ ψαλτικὰ ἀναλόγια κατὰ τὰ χρόνια τῆς φοίτησής τους στὴ Σχολή. Φυσικὰ δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ συμπεριληφθοῦν ὅλοι ὅσοι διετέλεσαν σὲ διαφορετικὲς ψαλτικὲς θέσεις λόγῳ τῆς περιορισμένης ἔκτασης. Τὰ μουσικὰ κείμενα ἐπελέγησαν ἀπὸ τοὺς ψάλλοντες καὶ τὸν ἐπιμελητὴ τοῦ παρόντος ἄλμπουμ καθὼς κάποια ἀπὸ αὐτὰ εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένα μὲ τὴν ψαλτικὴ παράδοση τῆς Σχολῆς.

Σύμφωνα μὲ τὶς ὑπάρχουσες μελέτες, εἶναι πρώτη φορὰ ποὺ ἀναδεικνύεται μιὰ βυζαντινὴ μουσικὴ παράδοση ἐκτὸς πατριαρχείου, ἡ ὁποία εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένη μὲ τὴν Μητέρα Ἐκκλησία ἀφοῦ ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ διετέλεσε καὶ στὴν πράξη ὁ τροφοδότης τῶν στελεχῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀνὰ τὸν κόσμο.

Οἱ ἠχογραφήσεις προέρχονται ἀπὸ ἀρχεῖα τῆς Ἑστίας Θεολόγων Χάλκης, ἡ ὁποία ἑδρεύει στὴν Ἀθήνα, καὶ ἀπὸ προσωπικὰ ἀρχεῖα τῶν ψαλλόντων ἀπὸ τὰ ἔτη 1959 καὶ ἔπειτα. Σὲ αὐτὲς προστίθενται καὶ οἱ ἠχογραφήσεις οἱ ὁποῖες προέρχονται ἀπὸ τὶς ἐπιτόπιες ἔρευνες. Οἱ τελευταῖες πραγματοποιήθηκαν στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴ Γενεύη καὶ στὴ Βόννη στὸ διάστημα μεταξὺ Νοεμβρίου 2014 – Μαρτίου τοῦ 2015. Κάποιες ἀπὸ αὐτὲς εἶναι ζωντανὲς ἠχογραφήσεις ἀπὸ ἱερὲς ἀκολουθίες. Γιὰ αὐτὸ τὸν σκοπὸ χρησιμοποιήθηκαν φορητὰ ψηφιακὰ μέσα καταγραφῆς ὑψηλῆς εὐκρίνειας, τὸ Tascam MKII καὶ τὸ μικρόφωνο Rode ΝΤ4, γιὰ τὴν καλύτερη ποιοτικὰ καταγραφὴ αὐτῶν τῶν ἱστορικῶν φωνῶν καθὼς καὶ μιὰ βασικὴ μετέπειτα ἐπεξεργασία τοῦ ἤχου.

Τέλος, ἀποδεικνύεται ὅτι ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ παράδοση τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς ἀκολουθεῖ τὶς ἀρχὲς τῆς ἱστορικῆς της ἀναδρομῆς ζωογονώντας την ὅμως ἀκόμη καὶ σήμερα, ἀφοῦ ἡ ἔννοια τῆς ζωῆς εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένη μὲ τὴν ἔννοια τῆς παράδοσης. Ἡ παράδοση αὐτὴ ἀκολουθεῖται ἀπὸ τοὺς ἀποφοίτους της ὅπου καὶ ἂν ὑπηρετοῦν τὴν Μητέρα Ἐκκλησία, καθὼς πρόκειται περὶ ἑνὸς ζωντανοῦ ὀργανισμοῦ ποὺ παράγει καρποὺς καὶ μετὰ τὸ προσωρινὸ κλείσιμό της.

Παντελεήμων Ζαφείρης
Ἐθνομουσικολόγος (MSc),
Δοκ. Μοναχὸς Ἱ.Μ. Ἁγίας Τριάδος Χάλκης